Brandenburg Konçertoları, Johann Sebastian Bach tarafından (BWV 1046-1051, orijinal adı: Six Concerts à plusieurs instruments[1]) Brandenburg-Schwedt uç beyi olan Christian Ludwig'e 1721 yılında sunulan (bestelenme tarihi muhtemelen daha öncedir) ve altı konçertodan oluşan bir koleksiyondur. Bu eserler Barok döneminin en seçkin eserleri arasında kabul edilmektedirler.
Prusya Karlı I. Friedrich Wilhelm'in sanata pek ilgisinin olmamasından dolayı olsa gerek, Christian Ludwig bu konçertoları kendi himayesinde yer alan Berlin müzik topluluğuna seslendirmemiş görünüyor. Notaların tamamı 1734'te Ludwig'in ölümüne kadar kütüphanesinde kullanılmamış olarak bekledikten sonra, 24 groschen gümüşüne (bugün itibariyle yaklaşık olarak 40 TL) satılmış. Bach'ın kendi el yazması olan bu koleksiyon ancak 1849 yılında Siegfried Wilhelm Dehn tarafından Brandenburg arşivlerinde yeniden keşfedilmiş ve ilk defa sonraki yılda yayımlanmıştır.[2]
Bu 3 numaralı konçertoda sürekli bas görevi yapan klavsenin yanında yalnızca yaylı çalgılar (üç keman, üç viyola, genellikle unison çalan üç viyolonsel ve kontrbas) bulunur. Sadece iki bölümden oluşan konçerto, çokseslilik (polifoni) yönünden ilginçtir. Dokuz ayrı partiye bölünerek konçerto grosso savını çürütür.
Ağır (Adagio) tempoda çalınan iki klavsen akorunun bağladığı iki neşeli bölümden oluşan konçertonun 1. bölümünde Bach, yine tempoyu kesin belirtmemiştir. Genellikle ılımlı çabuk (Allegro moderato) tempoda çalınan bu bölüm, orkestranın canlı, güçlü ve birlikte (tutti) sunduğu üç notalık bir figürden oluşan tema üzerine kuruludur. Müzikolog Kari Geiringer'in büyük ustanın en bütünlük gösteren sayfalarından biri olarak tanımladığı bölümde tema, önce çalgıdan çalgıya geçerek hep ön planda kalır. Bunu birinci kemanın sunduğu, viyolanın geliştirdiği bir yan tema izler. Yeniden beliren giriş tuttisinden sonra armonik vurgulamalar, canlı motifler, unison solist partileri sergilenir. Kemanın Sol-Si-Re arpejiyle duyurduğu -yine ana temayla ilgili- motiften sonra bölümü enerjik tutti sona erdirir.
Dinleyiciye -ve müzisyenlere- soluk alma fırsatı veren ve iki müzik sütunu gibi yükselen akorlardan sonra son bölüm, neşeli (Allegro) tempoda ara vermeden girer. Şen ve tasasız, rondo benzeri bir dans gibi kendi içinde ikişer kez çalınan iki bölümden oluşan bu finalde, sona doğru, viyolanın beklenmeyen solosu da ilgi çeker.[3]
[1] MacDonogh, Giles. Frederick the Great: A Life in Deed and Letters. St. Martin's Griffin. New York. 2001.
[2] Boyd, Malcolm. Bach: The Brandenburg Concertos (Cambridge UP, 1993).
[3] Aktüze, İrkin: Müziği Okumak, 1. Cilt. Pan Yayıncılık. İstanbul. 2002.